در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، پایش وضعیت (Condition Monitoring) و نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) از ارکان اصلی تداوم تولید و افزایش عمر تجهیزات دوار مکانیکی به شمار می‌روند.
چرخه‌ی عمر هر تجهیز از پایش و کنترل عملکرد روزانه آغاز می‌شود، با تعمیرات جزئی و اورهال های دوره‌ای ادامه پیدا می‌کند و در نهایت، با تصمیم به تعویض کامل تجهیز به پایان می‌رسد. در این پست چرخه عمر این تجهیزات رو بررسی میکنیم و به نمایشگاه ADIPEC ادیپک میریم.
فرسایش پالایشگاه‌های کشور
بسیاری از پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی ایران، همچنان از تجهیزات دوار مکانیکی استفاده می‌کنند که عمر طراحی‌شان به سه یا چهار دهه پیش بازمی‌گردد. این تجهیزات، اگرچه هنوز در مدار کار هستند، اما در برابر فشارهای عملیاتی، تغییرات شرایط فرآیندی، و محدودیت‌های تأمین قطعه، روزبه‌روز فرسوده‌تر می‌شوند.
چرخه‌ی زندگی تجهیزات دوار؛ از پایش وضعیت تا جایگزینی
بیشتر تجهیزات دوار مکانیکی، از پمپ و کمپرسور گرفته تا توربین، چرخه‌ای دارد که از پایش مستمر وضعیت آغاز می‌شود، با تعمیرات و اورهال‌های دوره‌ای ادامه پیدا می‌کند، و در نهایت، با تصمیم‌گیری برای تعویض کامل تجهیز پایان می‌یابد.
در ادامه این پست به مراحل این چرخه میپردازیم، لطفا با ما همراه باشید.
از مشاهده‌ی علائم تا تصمیم به تعویض
فرض کنید، در یکی از واحدهای کمپرسور، نخستین نشانه‌ها با افزایش لرزش (Vibration) و نویز غیرعادی شروع شد.
در بررسی‌های بعدی با ابزار پایش ارتعاش و آنالیز ارتعاشات، نشانه‌هایی از عدم بالانس جزئی در روتور مشاهده شد. با باز کردن تجهیز در مرحله‌ی اورهال، تاب‌خوردگی (Rotor Bending) و پوسیدگی پوسته (Casing Corrosion) به‌وضوح مشخص شد.
این نوع آسیب‌ها معمولاً ناشی از چند عامل هستند:
1.افزایش دمای عملیاتی در بلندمدت
2.وجود رطوبت یا بخار خورنده در گاز فرآیندی
3.سایش تدریجی یاتاقان‌ها و محور اصلی
4.تغییرات مکرر در فشار و سرعت چرخش (RPM)
مراحل اقدام از مشاهده تا تعویض
1.پایش اولیه و ثبت داده‌ها
تشخیص اولیه با سیستم مانیتورینگ آنلاین یا بررسی‌های دوره‌ای انجام می‌شود.
شاخص‌هایی مثل Vibration Spectrum، Temperature Trend و Oil Analysis بررسی می‌شوند.
2.تجزیه و تحلیل فنی (Root Cause Analysis)
تیم فنی علت اصلی (Root Cause) تاب‌خوردگی یا پوسیدگی را شناسایی می‌کند تا از تکرار آن جلوگیری شود.
3.برنامه‌ریزی برای تعمیر یا جایگزینی
اگر میزان تاب‌خوردگی از حدود مجاز استاندارد API فراتر باشد (مثلاً بر اساس API 617 برای کمپرسورها)، تعمیر بی‌فایده است و باید تجهیز جدید سفارش داده شود.
4.انتخاب و سفارش تجهیز جدید
انتخاب کمپرسور جدید با راندمان بالاتر و طراحی مقاوم‌تر در برابر شرایط عملیاتی انجام می‌شود.
در این مرحله باید مطابقت با استانداردهای API و ASME بررسی گردد.
5.نصب، هم‌محوری و تست راه‌اندازی (Alignment & Commissioning)
پس از نصب تجهیز جدید، عملیات هم‌محوری دقیق با کوپلینگ، تست نهایی لرزش و عملکرد صورت می‌گیرد تا اطمینان از پایداری کامل سیستم حاصل شود.
در دنیای تجهیزات دوار، تعویض آخرین گزینه است، اما گاهی تنها راه ادامه‌ی پایدار تولید است.
هر تجهیز، درست مانند انسان، عمر مفیدی دارد؛ مهم این است بدانیم کی باید خداحافظی کرد.
موضوعات جذاب ادیپک 2025
امروز 03 نوامبر 2025 اولین روز نمایشگاه ادیپک هست، آمار جذابی رو براتون میگیم:
1. در بخش نمایشگاه/حضور شرکت‌ها و بازدیدکنندگان: برای ADIPEC 2025 بیش از 2,250 شرکت نمایشگاهی ثبت شده‌اند.
2. برآورد شده که مجموع شرکت‌کنندگان در ADIPEC 2025 بیش از ۲۰۵,۰۰۰ نفر خواهد بود، از حدود ۱۷۲ کشور.
